جنگافزارهای شیمیایی ابزارها یا موادی هستند که به وسیله آنها انسانها و یا موجودات زنده را هدف قرار میدهند. در اثر تماس مستقیم این مواد با هر قسمت از بدن جاندار، بدن وی آلوده شده و جاندار به انواع بیماریها بیماریهای عمومی و یا انحصاری آن ماده مبتلا میشود. این مواد میتوانند به صورت جامد، مایع و یا گاز استفاده شوند.
به عبارت دیگر عوامل شیمیائی به ترکیباتی اطلاق میگردد که در صورت کاربرد مؤثر علیه انسان، حیوان یا گیاه، منجر به مرگ یا ضایعات قابل توجه دائمی یا موقتی در ساختار اندامی آنها میشود.
جنگافزارهای شیمیایی از نظر نظامی به ۶ گروه سمی و کشنده، ناتوانکننده، استفاده برای کنترل اغتشاشها، دودزا، ضد گیاه و شعلهها و آتشزا تقسیم میشوند.
پیشینه

جنگافزارهای شیمیایی از جمله قیر، روغنها، نفت، آتش یونانی، ناپالم، اسیدها، آرسنیکها و غیره از دوران قدیم مورد مصرف قرار گرفتهاند. برای نمونه اسپارت در جنگ های پلوپونز (سالهای ۴۳۱ تا ۴۰۴ پیش از میلاد) اسیدهای گوگردی (از جمله دیاکسید سولفور) بهکار میبردند.
طی جنگ جهانی اول برای نخستین بار افزارهای مدرن جنگ شیمیایی، بخصوص توسط رایش سوم، ساخته و بهکار گرفته شد. این اعمال با اسید پاشی و پخش ساده گازهای کشنده مانند کلر آغاز شدند تا اینکه بعدها بتوانند با پرتاب این مواد به راه دور نفرات بیشتری از سربازان دشمن را نابود کنند. نازیسم ها پیوسته پیشرو این صنعت بوده اند. در جریان جنگ اول جهانی کاربرد بیش از ۱۲۴ هزار تن مواد شیمیایی موجب مصدوم شدن حدود یک میلیون نفر و کشته شدن بین از یکصد هزار سرباز از طرفین جنگ گردید.
پس از پایان جنگ اول جهانی و با تصویب پروتکل ۱۹۲۵ ژنو توسط بیشتر کشورهای دنیا، کاربرد این سلاح ممنوع گردید.
جنگ ویتنام
آمریکاییها نیز در جنگ ویتنام هزاران تُن عامل نارنجی بروی جنگلهای منطقه ریختند تا آن مکانها یعنی (مخفی گاه ویت کنگها) را تبدیل به بیابان کنند. بخش عمده این ماده را نیز آلمانها در اختیار آمریکاییها قرار دادند. تحت تاثیر این ماده مهلک دیاکسیندار هنوز پس از ۴۰ سال، در ویتنام بچههای معلول به دنیا میایند.
جنگ ایران و عراق
با وجود تصویب پروتکل ۱۹۲۵ ژنو رژیم عراق در طول جنگ ایران و عراق با نقض این معاهده بینالمللی وسیعترین حملات شیمیایی پس از جنگ جهانی اول را مرتکب شد.
صدام حسین از سال ۱۹۸۴ به بعد بطور گسترده از تابون استفاده میکرد، اما این ماده گران بود و پیدا کردن مواد لازم برای ساخت آن هم سخت بود او بعدها بیشتر به سراغ گاز وی ایکس رفت که قدرت و دوام بیشتری داشت. او در سال ۱۹۸۸ حدود ۴ تن از این گاز را در اختیار داشت. اما ماده شیمیایی که در حجم وسیعتری در دسترس او قرار داشت، گاز سارین بود. صدام حسین به گاز خردل هم علاقه داشت، چرا که این گاز اثرات درازمدتی نظیر کوری، انواع سرطان، ناباروری و نقص عضوهای پیش از تولد داشت.
بر اساس گزارشهای بازرسان سازمان ملل متحد از سال ۱۹۸۴ تا ۱۹۸۸ در موارد متعددی از گاز خردل و نیز عوامل اعصاب علیه رزمندگان ایرانی و غیر نظامیان ساکن روستاها و شهرهای مرزی ایران استفاده شد.
رژیم صدام همچنین در جریان عملیات انفال علیه مناطق کردنشین شمال عراق به ویژه شهرستان سردشت که اولین شهر شیمیایی ایران بود حملات شیمیایی وسیعی را علیه مردم این مناطق انجام داد که حمله شیمیایی به حلبچه در مارس ۱۹۸۸ و کشتار بیش از پنج هزار نفر از مردم این شهر از آن جمله است.
در جنگ ایران و عراق شرکتهای آلمانی بزرگترین صادر کننده جنگافزارهای شیمیایی و یا تحهیزات و کارخانههای ساخت این سلاحها به عراق بودند. البته آمریکا، فرانسه، هلند، انگلیس، شوروی و غیره هم در صدور غیر قانونی مواد اولیه ساخت این سلاحها و یا سایر تجهیزات مرتبط به عراق نقش مهمی داشتند.
این حملات شیمیایی منجر به مصدوم شدن بیش از یکصد هزار نفر در ایران گردید که بسیاری از آنان هنوز به عوارض و بیماریهای ناشی از مصدومیت شیمیایی مبتلا هستند و نیازمند مراقبتهای پزشکی هستند.

معاهدات بینالمللی در زمینه سلاحهای شیمیایی
اولین توافقنامه بینالمللی منع کاربرد سلاح های شیمیایی به سال ۱۶۷۵ بر می گردد، هنگامی که معاهده ای مبنی بر عدم کاربرد گلوله های سمی میان فرانسه و آلمان در استراسبورگ امضا شد. در طول دویست سال پس از آن با روند صنعتی شدن و پیشرفت تکنولوژی شیمیایی امکان توسعه سلاحهای شیمیایی در سطح وسیع فراهم آمد. در سال ۱۸۷۴، کنوانسیون بروکسل در مورد قانون و عرف جنگ تصویب شد. این کنوانسیون استفاده از سم یا سلاحهای سمی و نیز کاربرد تسلیحات، پرتابه ها و یا موادی به منظور ایجاد درد و رنج غیر ضروری را ممنوع کرد. در سال ۱۸۹۹ کنفرانس صلح در لاهه برگزار شد که به امضای توافقنامه ای معروف به بیانیه لاهه انجامید و بر اساس آن کاربرد پرتابه ها ی حاوی گاز سمی ممنوع گردید.
وحشتی که از جنگ افزارهای شیمیایی در طول جنگ جهانی اول تجربه شد به چنان خشمی در میان کشورهای دنیا دامن زد که تصمیم گرفتند کاربرد مواد شیمیایی یا سلاحهای شیمیایی را برای همیشه در جنگ ممنوع کنند. این تعهد به امضای پروتکل ۱۹۲۵ ژنو مبنی بر منع کاربرد گازهای خفه کننده، سمی و گازهای دیگر و استفاده از شیوه های میکروبی در جنگ انجامید. ایران در ۵ نوامبر ۱۹۲۹ و عراق در ۸ سپتامبر ۱۹۳۱ به این معاهده پیوستند.
پروتکل ژنو کاربرد سلاحهای شیمیایی را در جنگ ممنوع می کند اما گسترش، تولید و مالکیت چنین سلاحهایی را ممنوع نمیکند. بسیاری از کشورها پروتکل ژنو را امضا کردند اما این حق را برای خود محفوظ نگه داشتند که چنانچه خود و یا متحدانشان مورد حمله با سلاحهای شیمیایی قرار گرفتند، به همان صورت مقابله کنند. در ضمن بسیاری از امضا کنندگان پروتکل این حق را برای خود محفوظ نگاه داشتند که در مقابل کشورهایی که به پروتکل نپیوسته اند از سلاحهای شیمیایی استفاده کنند.
بدنبال حملات شیمیایی وسیع رژیم صدام علیه ایران در دهه ۸۰ میلادی و تلفات هولناک ناشی از این حملات، جامعه جهانی در دهه ۱۹۹۰ موفق به تهیه پیمانی شد که به نابودی سلاحهای شیمیایی و نیز عدم گسترش این سلاحها و مواد شیمیایی سمی به کار رفته در آنها در سراسر دنیا رسیدگی می کند. کنوانسیون منع گسترش، تولید، ذخیره و استفاده از سلاحهای شیمیایی و نابودی آنها (یا کنوانسیون سلاحهای شیمیایی، CWC) در تاریخ ۱۳ ژانویه ۱۹۹۳ در پاریس برای امضا آماده شد و در سال ۱۹۹۷ اجرایی گشت.
در حال حاضر سازمان منع سلاحهای شیمیایی (OPCW)در لاهه هلند مسئول اجرای مفاد این کنوانسیون میباشد. تا ژانویه ۲۰۱۲ یکصد و هشتاد و هشت کشور دنیا به عضویت این سازمان در آمده و کنوانسیون مذکور را تصویب نموده اند.
انواع سلاحهای شیمیایی
بمبهای شیمیایی سه نوع جامد، مایع و گاز دارند. از حالت جامد آن در ارتفاعات و در مناطق برفی استفاده میشود و اینگونه بمبها با آب شدن برف در آن حل شده و پایین میآیند و در نهایت افراد زیادی را مسموم میکنند. از انواع مایع آن برای حل کردن در آب رودخانهها و منابع استفاده میکنند. نوع گازی آن نیز از بقیه انواع آن پرکاربردتر است و در مناطق مختلف (بیشتر مکانهای وسیع و باز) استفاده میشود.
نوع سلاح | برد برحسب کیلومتر | مقدار عامل شیمیایی بر حسب کیلوگرم |
خمپاره | 41187 | 40970 |
توپ هویتزر | 40-10 | 41091 |
راکتهای چند پرتابه | 30-10 | 20-2 |
موشکهای کوتاه برد | 60-50 | 200 |
موشکهای زمین به زمین | 13-120 | 750-250 |
بمب | - | 150-50 |
مخازن پاشنده | - | 600-300 |
محفظه گوی مانند | 1000 | 250-2 |
نظرات شما عزیزان:
.: Weblog Themes By Pichak :.